Սինգապուրը հրաշագեղ մի երկիր է`4.5 միլիոն բնակչությամբ:
Լեզուն՝ անգլերենն է և չինարենը: Կլիման միապաղաղ է, տարվա եղանակները շեշտված չեն. որոշ չափով խոնավ է եղանակը, որին սակայն մարդը շուտ է վարժվում և միայն հիանում, հրճվում և զարմանում եղանակի քմահաճույքներով: Կես ժամում կարող է կայծակել, որոտալ, անձրևել (երբեմն տեղատարափ) և անմիջապես հետո պայծառ արև: Բայց սա չի խանգարում մարդկանց կենցաղին: Սինգապուրը ունի 200 տարվա պատմություն: Այստեղ բնակվում են չինացիներ և մալազիացիներ:
Այժմ Սինգապուրը հանդիսանում է աշխարհի զարգացած առևտրական կենտրոններից մեկը, ինչպես նաև բազմազգ և բազմաբնույթ մշակույթակիր երկրներից մեկը: Այն համարվում է աշխարհի ամենագեղեցիկ երկրներից մեկը՝ իր ճարտարապետական կառույցներով, կոթողներով, զբոսայգիներով, պանդոկներով, զբոսաշրջության հարմար ծովափով, «Բոթանիք» պարտեզով (Botanic garden), արհեստական լճերով, կենդանաբանական ցերեկային և գիշերային պարտեզներով, որոնք իսկական վայելք են անխտիր բոլորի համար:
Այնտեղ կան բազմաթիվ երաժշտական թատերասրահներ, տաճարներ, սրբավայրեր, եկեղեցիներ, որոնք բոլորը ներկայացնում են ազգի մշակութային ճաշակն ու մակարդակը:
Նույնիսկ խանութներն ու ճաշարանները այնքան հմայիչ են, որ գոհացնում են ամենադժվարահաճներին ևս: Հանրային փոխադրամիջոցները՝մետրոն, ավտոբուսը և տաքսին, նույնպես արդիական են ու մատչելի:
Շրջագայության ընթացքում հոգիդ լցվում է ուրախությամբ, երբ տեսնում ես հայացքդ պարուրող գունագեղ ծաղիկները, աննկարագրելի տեսակավոր ծառերը և կանաչ դաշտերը:
Ժողովուրդը սիրալիր, հանգիստ և քաղաքավարի է: Գողության, ոճրագործության կամ թմրանյութերի մասին հնարավոր չէ կարդալ կամ լսել թերթերում և հեռուստացույցով, քանի որ այսպիսի երևույթները շատ հազվագյուտ են: Ժողովուրդը բարօրության, զարգացման ու հաջողության ձգտում է դրսևորում:
Եթե Սինգապուրի մասին խոսենք որպես հայ, մեր առջև հայտնվում են պատկերներ`
175-ամյա Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ եկեղեցին, «Ռաֆըլզ» պանդոկը (Raffles Hotel), Վանդա Հովակիմի հայտնաբերած «օրխիդեա» ծաղիկը:
Ս. Գրիգոր լուսավորիչ եկեղեցի
Սինգապուրի Ս. Գրիգոր լուսավորիչ եկեղեցին կառուցվել է 1835 թվականին: Գտնվում է Սինգապուրի ամենամեծ պողոտայի`«Հիլլ»-ի (Hill Street) և «Արմենիա» փողոցի միջև: Այն առաջին քրիստոնյա եկեղեցին է Սինգապուրում և Ազգային պատմական կոթող է (National Historical Monument), որի ճարտարապետն է հանդիսանում Ճ. Տ. Քոլմանը (G. D. Coleman):
1800-ական թվականների կեսերին արդեն, հայ առեւտրականները իրենց ընտանիքներով եկան ու բնակություն հաստատեցին այստեղ: Հայկական համայնքի թիվը սկզբում քիչ էր, սակայն հետզհետե համայնքը աճեց և սկսեց վերելք ապրել:
Իրենց հոգևոր պահանջները գոհացնելու համար, տեղի հայերը ունեին միայն վարձու փոքրիկ մատուռ, սակայն մնայուն եկեղեցի ունենալու փափագը հետզհետե մեծանում էր: Տեղի կառավարիչը հայերին շնորհեց հարմարավետ հողակտոր, և այդպիսով՝ պարսկահայ, հնդկահայ, Բիրմայի, Սիամի, Պադավիի ու Մալայան համայնքների դրամական ներդրումների շնորհիվ, եկեղեցին կառուցվեց: Սինգապուրցիները և տեղի հայերը ձեռնամուխ են եղել հասույթները հավաքելու գործին:
Եկեղեցին ունեցել է հոգեւորականների կացարան, որը կառուցվել է 1838-ին: Այսօր այն ծառայում է որպես ժողովասրահ, այցելու քահանաների և եկեղեցու հոգատար անհատներ բնակավայր:
1970-ին, գերեզմանոցը, որ կոչվում է «Բյութիկ թիմահ» (Butik Timah, բառացի՝ անագի լեռ), փակ էր վերանորոգման համար: Սինգապուրում աշխատող մի ամերիկահայ, հասկանալով, որ հայ համայքնի անդամների`այնտեղ ամփոփված շիրիրմները դատապարտված են կորստի, պատկան մարմիններից արտոնություն է ստանում և դեռ պահպանված շիրմաքարերն (թվով 30) իր միջոցներով տեղադրել է տալիս եկեղեցու պարտեզում (Հիշողության պարտեզ) : Այսօր երախտագիտության մեծ զգացումով ուզում ենք նշել, որ այդ անձը Լոս Անջելեսի Դրոշմագիտական միության` «Արփա»-ի անդամ Լևոն Բալյանն է:
«Ռաֆըլզ» պանդոկը
«Ռաֆըլզ» պանդոկը, իրավամբ, աշխարհի հռչակավոր եւ գեղեցիկ պանդոկներից մեկն է: Այն ճարտարապետական հիասքանչ կառույց է` հիասքանչ ներքին հարդարանքով և հին աշխարհին հատուկ շքեղությամբ, որ իր լավ մթնոլորտն ու հոյակապ սպասարկման ավանդույթները պահեց ավելի քան հարյուր տարի: Պանդոկը կառուցվել է 1887թվականին` Ավետիք, Արշակ, Տիգրան եւ Մարտին եղբայրների կողմից: Պանդոկը կոչվեց սըր Ստեֆորտ Ռաֆլզի անունով, ով երբեմնի բրիտանկան գաղութի` այսօրվա Սինգապուրի հիմնադիրներից մեկն է:
Վանդա Միս Հովակիմ
Մինչ բազմաթիվ հայեր հաջողություններ են արձանագրում քաղաքական և հասարակական կյանքում, մի կնոջ անուն առ այսօր ապրում է Սինգապուրում և նրա սահմաններից դուրս: Աշխեն Հովակիմյանն առաջինն էր, որ օրխիդեա ծաղիկ աճեցրեց, որ կոչվեց իր անունով` «Վանդա Միս Հովակիմ» Սինգապուրի ազգային ծաղիկ:
Այսօր Բուսաբանական այգու կենտրոնական բլրակներից մեկի վրա հատուկ տեղ է հատկացված «Սինգապուրի օրխիդեայի» համար: Տոնական օրերին այստեղ են գալիս ոչ միայն Սինգապուրի ընատնիքները, այլև հյուրեր Մալազիայից և Չինաստանից:
Ու թեև եկեղեցում քահանա չկա, «Արմենիան հերիթեյջ անսամբլը» և ժողովուրդը եկեղեցում աղոթում են, շարականներ են երգում, հետո խմբվում սեղանների շուրջ` հայերեն խոսելու համար:
«Արմենիան հերիթեյջ անսամբլը» հաճախ համերգներ է ունենում եկեղեցում` հայ թե սինգապուրցի հանդիսատեսի համար: Նշենք, որ մարտի 26- ին տոնվող Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու 175 ամյակին հրավիրված են աշխարհի տարբեր անկյունների հայ համայնքների ներկայացուցիչներ և հոգևորականներ: Նրանք, ովքեր ցանկանում են մասնակցել տոնակատարությանը, կարող են նամակ գրել հետեւյալ էլեկտրոնային հասցեով singapore@armeniansinasia.org կամ այցելել www.armeniansinasia.org:
Շաքե Հովակիմյան
Աղբյուրը` hayernaysor.am